مرکز علمی - پژوهشی دین و تمدن

• نشست اول
• موضوع: چرایی همایش فقه سیاست خارجی

این نشست در نوزدهم مرداد 1402 در سالن جلسات مرکز علمی-پژوهشی دین و تمدن در مشهد مقدس با حضور رئیس همایش بین­ المللی فقه سیاست خارجی و اعضای شورای فقهی مرکز در حوزه خراسان برگزار گردید. در این جلسه ابتدا حجت ­الاسلام علی صفدری به ارائه بحث پرداخته و پیرامون ضرورت ورود حوزه ­های علمیه در موضوعات مورد نیاز نظام اسلامی و همچنین نیازهای دستگاه دیپلماسی به مباحث فقهی در عرصه ­های گوناگون سخن گفت.

در ادامه اساتید درس خارج حوزه خراسان به ترتیب به ارائه نکات و رهنمودهایی برای بهتر طی شدن مسیر این گام علمی پرداختند.

علی صفدری در ابتدای این نشست ضمن ارائه گزارشی از فعالیت­ های صورت گرفته در سال تحصیلی جاری، به تبیین ابعاد برگزاری همایش بین‌ المللی فقه سیاست خارجی اشاره نموده و بیان کرد: آغاز این همایش بیـن‌ المللـی با برگزاری دوره سیـاست خـارجی در ماه مبارک رمضان کلید خورد. پس از استقبال دستگاه ­های مرتبط با سیاست خارجی از مباحث فقه سیاست خارجی، و همچنین عدم وجود پژوهش ­های علمی منسجم در این عرصه، به این نتیجه رسیدیم جهت گفتمان­سازی و قرار گرفتن فقه سیاست خارجی در کانون توجهات حوزه­های علمیه و  اساتید، همایشی بین‌ المللی با عنوان "فقه سیاست خارجی" برگزار کنیم.

ایشان در تشریح روند برگزاری همایش گفت: برای این همایش سه دستاورد را در دستور کار قرار داده­ایم که به توفیق الهی برای آن برنامه‌ریزی­ها صورت گرفته است. اولین دستاورد همه همایش­ها، تدوین و گردآوری مقالات است که در دستور کار این همایش نیز هست. دومین دستاوردی که باید برای آن تلاش شود، گردآوری درختواره موضوعات مورد نیاز در این حوزه است که امیدواریم از طریق انجام مصاحبه با مجریان سیاست خارجی و همچنین برگزاری نشست­های تخصصی و علمی به ثمر برسد. سومین دستاوردی که بایـد برای آن تلاش کرد، برگزاری درس‌واره‌هایی است کـه اساتید شاخص چه در بُعد تخصصی و چه در بُعد علمی باید به آن ورود کرده و إن­شاءالله پس از پیاده­ سازی، تدوین و تحقیق منتشر گردند. این محصولات در کنار هم می­تواند پله آغازینی برای فقه سیاست خارجی باشد.

در پایان علی صفدری بیان نمود: ما از شما علمای بزرگوار تقاضامندیم که در بحث تدوین درختواره موضوعات و برگزاری درس­واره­هایی که بر اساس نظام مسائل استخراج شده انجام خواهد پذیرفت، ورود پیدا کنید. وارد شدن اساتید درس خارج، چه در حوزه خراسان و چه در سایر حوزه‌های شیعی، سبب اتقان فقهی این مباحث می­شود و می­تواند گامی موثر باشد که در صورت تدوین و انتشار آنها، نگاه فقه شیعی به مسائل سیاست خارجی و روابط بین‌الملل را به دنیا عرضه کند.

در ادامه استاد رضایی تهرانی، از اساتید درس خارج مشهد به بیان دیدگاه­های خود پرداخت و اشاره نمود: چالشی که ما با وزارتخانه­ها داریم این است کـه در بحث موضوع­شنـاسی اجـازه ورود نمی­دهنـد و نمی­توان در بحث موضوع شناسی به صورت دقیق توفیق حاصل کرد. همان­گونه در که مباحث قبلی که پیش­تر داشتیم، تقاضا این بود که مسائل به صورت دقیق واکاوی شود که این امکان متاسفانه ایجاد نشد. بایـد بـرای رفـع این مشـکل چاره­جویی شود.

ایشان در ادامه اشاره نمود: نکته دیگر این است که ما باید نسبت به کلیات و جزئیات وزارت امورخارجه و مسائل آنها یک آشنایی، ولو نسبی حاصل کنیم؛ تا با تصورات خام وارد مباحث فقهی آنها نشویم. چون در بحث موضوع شناسی ضروری است که به وزارت خارجه نزدیک شد تا مباحث به طور دقیق هدف گذاری شود.

در ادامه استاد حمید درایتی از اساتید دروس خارج حوزه خراسان بیان نمود: سیاست خارجی ممزوجی از روابط بین‌الملل و حقوق بین‌الملل است. لذا نظام مسائل آن چون شاکله کار است، نیاز به تلاش زیاد و جلسات متعدد دارد که باید به خوبی استخراج شود و توازنی در موضوعات و اولویت­ها دیده شود.

ایشان در ادامه افزود: مسئله مهم دیگری که باید به آن توجه شود، مسئله راهبری همایش است. لذا پیشنهاد می­شود جلساتی مختص به راهبری نیز برگزار گردد که چه گام­هایی قرار است برداشته شود و چگونه باید به مقصد رسید. از آنجایی که موضوع سیاست خارجی، موضوع مهمی است و از اهم موضوعات کشور است، لذا باید به نحو احسن برگزار شود.

در ادامه استاد حسینی ­فقیه از اساتید دروس خارج حوزه خراسان بیان نمود: سیاست خارجی موضوع بسیار مهمی است و پیوند تنگاتنگی با موضوع فقه امنیت نیز دارد. یعنی فقط سیاست خارجی محض نیست. لذا حساسیت کار بیشتر می‌شود. لذا باید نقطه آغاز و پایان کار به خوبی ترسیم شود و اینکه به چه گروه­هایی قرار است تحقیقات سپرده شود.

ایشان در ادامه افزود: پس از استخراج نظام مسائل، باید کاری کارشناسی صورت بگیرد و موضوعات بر اساس اولویت دسته­بندی شوند، نه آنکه موضوع مهم بررسی شود و موضوع اهم مغفول بماند.